ANALYSE – Helemaal onverwacht kwam de beslissing van het Chinese Nationaal Volkscongres afgelopen zondag niet: kandidaten voor de plaatselijke gouverneursverkiezing in Hongkong moeten eerst langs een speciale commissie die door Beijing worden gecontroleerd.

Het besluit leidde maandag tot woede bij pleitbezorgers voor meer democratie in Hongkong. Die willen in 2017, twintig jaar nadat Groot-Brittannië zijn kroonkolonie overdeed aan China, zelf hun hoogste bestuurder kunnen kiezen.

Als het aan de leiders van eenpartijstaat China ligt, zit dat er niet in. Daar zijn duidelijke binnenlandse redenen voor: Beijing wil de etnische Oeigoeren in de westerse provincie Xinjiang en de lokale bevolking in Tibet geen redenen geven om meer autonomie te eisen.

Paradoxaal genoeg geldt juist voor Hongkong dat het door wijlen Deng Xiaoping gehuldigde principe ‘één land, twee systemen’ de afgelopen decennia tot een ongekende economische bloei heeft geleid.

Hongkong floreert onder aparte status

De Britse koloniale achtergrond maakte Hongkong vanaf de jaren 1990 een handige springplank voor buitenlandse bedrijven die mee wilden liften op de groei van China. Hongkong gaf toegang tot de Chinese maakindustrie in de achtergelegen provincie Guangdong. En westerse bedrijven genoten in Hongkong — in tegenstelling tot China zelf — relatief grote zekerheid inzake eigendoms- en intellectuele rechten.

Daarnaast heeft Hongkong heeft zich als vestigingsplaats voor financiële diensten sterk ontwikkeld. Chinese bedrijven met internationale ambities hebben Hongkong in de afgelopen decennia massaal gebruikt als eerste uitvalsbasis. In het geval van beursgenoteerde bedrijven vormde een notering aan de beurs van Hongkong vaak de eerste stap bij het exploreren van de internationale kapitaalmarkt.

Rivaliteit met Shanghai

Vanuit China zelf heeft Shanghai zich de afgelopen decennia ontwikkeld tot de belangrijkste tegenhanger van Hongkong. Ook Shanghai is een havenstad met een industrieel achterland en als overslaghaven legt deze stad zelfs meer gewicht in de schaal dan Hongkong.

Maar met name als financieel centrum voor Chinese en buitenlandse bedrijven kan Shanghai zich nog niet meten met de voormalig Britse kroonkolonie. Waar in Hongkong meer dan 90 procent van de economische activiteit gebaseerd is op dienstverlening, teert Shanghai nog voor ruim 30 procent op de industriële productie.

De unieke positie van Hongkong in China zorgt ervoor dat de in naam communistische leiders in Beijing de Cantonese metropool in het zuiden niet achteloos kunnen schofferen.

Zolang het beknotten van de democratische ambities van Hongkong geen ontwrichtend verzet uitlokt en de zakelijke status van Hongkong ongemoeid laat, kan Beijing de politieke teugels wat strakker aanhalen.

Innige banden met Chinese vasteland

Tegelijk zijn de economische banden met investeerders uit het Chinese binnenland zo innig geworden, dat politieke onrust die de economie van Hongkong schaadt al snel terugslaat op China zelf.

De onderlinge handel tussen Hongkong en het Chinese achterland is sinds 1993 ruimschoots vervijfvoudigd.

Juist de waarde van Hongkong als economisch knooppunt maakt dat de leiders in Beijing grote risico's nemen als ze politiek verzet in Hongkong op dezelfde manier onderdrukken als bij de Oeigoeren in Xinjiang of de lokale bevolking in Tibet.